Aanscherping van de Wet DBA 2025: wat gaat er veranderen voor zzp’ers?

Arbeidsovereenkomst  

De arbeidsovereenkomst uit het Burgerlijk Wetboek regelt de verhouding tussen werknemer en werkgever, inclusief de verplichtingen die uit deze relatie voortkomen, zoals betaling van loon en sociale lasten. Deze regeling is van ‘dwingendrechtelijke aard’: als de fiscus bepaalt dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst, dan mogen de partijen niet zelf bepalen dat dat toch niet zo is.   

Op basis waarvan velt de Belastingdienst dat oordeel? Daarvoor wordt een afwegingskader gehanteerd, dat diverse gezichtspunten omvat. Het gaat hierbij om een zogenaamde holistische toets: de feiten en omstandigheden van de arbeidsrelatie worden in onderling verband bekeken, wat betekent dat niet één feit of omstandigheid de doorslag geeft. Als langs deze weg eenmaal is vastgesteld hoe de arbeidsrelatie eruitziet, dan wordt de vraag beantwoord of de werkafspraken en de uitvoering daarvan voldoen aan de eisen van een arbeidsovereenkomst. Let wel: als de feitelijke uitvoering afwijkt van wat partijen hebben afgesproken, dan is die uitvoering bepalend voor het oordeel. 

De Belastingdienst bekijkt een arbeidsrelatie vanuit de volgende gezichtspunten: 

Ondernemerschap 

Je moet als ondernemer actief zijn. Je hebt dus een KvK-inschrijving, investeert in je onderneming (website, acquisitie, materiaal, cursussen), je bent niet afhankelijk van één enkele opdrachtgever en loopt ondernemersrisico: onvoorziene kosten of tegenvallers komen voor jouw rekening. Daarbij gaat het ook om de mate waarin je als opdrachtnemer verantwoordelijk bent voor de kwaliteit van het resultaat. Moet je in eigen tijd en voor eigen rekening het resultaat verbeteren wanneer dit onder de maat is? Dan wijst dit op werken als zzp’er. Als al het risico bij de opdrachtgever ligt, dan wijst dit op een arbeidsovereenkomst. 

Beloning bepalen  

Een zzp’er zal meestal zelf de tarieven bepalen, of daar in elk geval over onderhandelen. Voor werknemers is die ruimte minder, ook omdat die vaak te maken hebben met een loongebouw of cao.  
Als jij als opdrachtnemer zelf facturen stuurt en erop let dat die (op tijd) worden betaald, dan wijst dat op werken als zzp’er. Als je opdrachtgever automatisch de beloning betaalt of de facturen voor de opdrachtnemer verzorgt, dan kan dat wijzen op bepaalmacht bij de opdrachtgever – en dus op een vorm van gezag. En dat wijst dan weer op een arbeidsovereenkomst. 

Hoe, waar en wanneer werk jij?  

Als ondernemer hoor je vrij te zijn om zelf te bepalen hoe je een opdracht uitvoert. De opdrachtgever mag wel kaders aangeven, maar niet voorschrijven hoe je het werk moet doen. Voor het waar en wanneer geldt ongeveer hetzelfde: hoe vrijer je daarin bent, hoe eerder je wordt gezien als zzp’er. Als de aard van jouw werk echter met zich meebrengt dat je op een bepaalde locatie of op een bepaald tijdstip moet werken, bijvoorbeeld wanneer een bouwplaats is geopend, dan betekent dit niet automatisch dat je geen zzp’er bent. Het blijft maatwerk. 

Vervangbaarheid 

Je moet de mogelijkheid hebben om iemand anders in te schakelen om jouw werk uit te voeren, zonder toestemming van de opdrachtgever. Die zou het immers moeten gaan om het resultaat. Als je verplicht bent het werk persoonlijk te doen, dan kan dat een indicatie zijn van schijnzelfstandigheid. 

Losse opdracht of deel van het meubilair?  

Doe je bij een opdrachtgever (ongeveer) hetzelfde werk als personeel in vaste dienst? Voor ongeveer hetzelfde geld? Ga je mee met bedrijfsteamuitjes, doe je mee aan teamoverleggen? Hoe meer je bent ingebed in de organisatie, hoe meer dat wijst op een arbeidsovereenkomst. Heeft jouw werk bijvoorbeeld een structureel karakter, met andere woorden: verzorg jij een wezenlijk onderdeel van de bedrijfsvoering van de opdrachtgever? Dan lijkt dat eerder op een vaste arbeidsrelatie. Een opdracht heeft doorgaans een projectmatige aanpak: een duidelijk begin, een eindpunt en een eindresultaat. Ook daar wordt naar gekeken. 

Ruimte om te onderhandelen 

Als zelfstandig ondernemer onderhandel je op basis van gelijkwaardigheid met de opdrachtgever over de voorwaarden en afspraken rond de opdracht. Dat geldt ook voor het tarief, dat moet passen bij een bestaan als zzp’er. Standaardvoorwaarden zonder ruimte voor onderhandeling, zoals verplichte bedrijfskleding, duiden op een gebrek aan autonomie. Ook moet je vrij zijn om voor concurrenten te werken – een concurrentie- of relatiebeding is uit den boze voor zelfstandig ondernemers.  

Eigen materialen 

Zit je altijd bij een opdrachtgever op kantoor en werk je met of op diens apparatuur? Of breng je altijd je eigen laptop mee, met daarop je zelf aangeschafte programmatuur? Hoe meer je werkt met eigen materialen en middelen, van gereedschap tot laptop en software, hoe eerder je wordt gezien als zzp’er.   

Dit zijn allemaal slechts richtlijnen: je hoeft niet aan elke voorwaarde te voldoen om als zelfstandig ondernemer te boek te staan. Het gaat de Belastingdienst uiteindelijk om het totale plaatje. Wil je nagaan hoe groot de kans is dat jouw arbeidsrelatie wordt gezien als arbeidsovereenkomst? Aan de hand van deze handige tool kun je inschatten hoeveel risico je loopt.  

Overigens…  

Het kabinet is nog bezig met een wetsvoorstel om de beoordeling van arbeidsrelaties te verduidelijken, maar daarover heeft de Raad van State begin november een negatief advies uitgebracht. Deze wetsvoorstellen zullen de problemen op de arbeidsmarkt niet oplossen, schrijft de Raad. Het is nu aan Eddy van Hijum, de huidige minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, om te beslissen of hij de wetsvoorstellen wil aanpassen.